Niet lullen maar spouwmuur vullen, dat zou het slogan moeten zijn van het Nationaal Isolatieprogramma
Al een aantal jaren schrijf ik over de noodzaak en ambitie van de overheid om meer werk te maken van woningisolatie. Met de lancering van het Nationaal Isolatieprogramma wordt de aanpak nu echt duidelijk. In dit artikel meer over de focus op isolatie, de kansen en uitdagingen tot aan 2030.
Het Nationaal Isolatieprogramma
Het is niet de eerste keer dat Nederland een Nationaal Isolatieprogramma opstart en wéér is de katalysator een energiecrisis. Waar in de jaren 70 de oliecrisis en oorlog in het Midden-Oosten de oorzaak was van autoloze zondagen en nationale kierenjacht in Nederland, is nu vooral een (potentieel) aardgastekort door oorlog de oorzaak. Maar zijn we dan nog niet klaar met isoleren als we er al ruim 50 jaar aan werken? Helaas niet.
Circa 20 procent van de woningen in Nederland heeft een energielabel van E, F of G. Deze woningen zijn slecht geïsoleerd. Ook zijn er nog genoeg woningen met een beter energielabel die matig zijn geïsoleerd of waarvan hun isolatie die is geplaatst in de jaren 80-90 echt wel aan vervanging toe is. Zo komt de overheid al snel op 2,5 miljoen woningen die op hoger tempo geïsoleerd moeten worden. De overheid zal tot aan 2030 ruim 4 miljard euro beschikbaar stellen om dit doel te behalen.
De actielijnen tot aan 2030
Om deze 4 miljard euro uit te geven en tot resultaten te komen is ervoor gekozen de aanpak te verdelen is vier hoofdlijnen. 750.000 woningen isoleren met een regierol vanuit gemeenten. Deze aanpak kan dan aansluiten bij de huidige aardgasvrije aanpakken. De bedoeling is wel dat gemeenten zich richten op de slechtste labels. Het idee van een wijkgerichte aanpak is dat met werk werk te maken is en zo tempo toeneemt. Los van deze aanpak zullen gemeenten meer regie krijgen op het thema ‘energiearmoede’. Middelen komen beschikbaar om dit tegen te gaan in zowel koop- als huurwoningen. Meerdere gemeenten maken daar ook al plannen voor.
In combinatie met de eerste aanpak, focust aanpak drie zicht op individuele koopwoningen en hun verduurzamingsopgave. Dit wordt vooral gestimuleerd door de ISDE subsidie voor grondgebonden woningen en SEEH subsidie voor VvE’s. Nieuw is dat vanaf 2023 er ook subsidie komt als je één isolerende maatregel hebt genomen. Voorheen moesten dit er altijd twee zijn. Aanvullend wordt gekeken of doe-het-zelvers aanspraak moeten kunnen maken op de subsidie. Een slimme zet, want er is geen isolatiepartij of aannemer meer te krijgen. De vraag is daarbij of meer/extra subsidiëren überhaupt zin heeft. Willen we meer resultaat? Dan moet dat geld naar het opleiden van mensen en aanmoedigen van het aanbod, niet de vraag. De wachttijden voor isolatie zijn al dik 6 maanden, van hybride warmtepomp meer dan één jaar.
Tot slot is er de aanpak voor verhuurders. Daarin gaat de rijksoverheid verder in het verplichten van goed geïsoleerde woningen. De woningcorporaties hebben met Aedes al afgesproken tot aan 2028 versneld hun slecht geïsoleerde woningen uit te faseren, maar het gaat nog verder. Deze woningen moeten naar niveau van de ‘Standaard’ gebracht worden. Dit is een isolatienorm die hoger ligt dan simpelweg goed na-isoleren. Dwang lijkt daarbij vooral een rol te spelen richting de huurders van woningcorporaties. Mijn vermoedde is dat de 70% toestemming, een regel waarbij de corporatie toestemming moet ophalen bij een investering, verspoeld kan worden om sneller isoleren mogelijk te maken. Het zou terecht zijn als dan ook gekeken wordt naar het besluitvormingsproces bij VvE’s en verplicht isoleren bij particuliere verhuurders.
Grote ambities, maar is het realistisch?
Ik ben erg blij met de focus op isolatie en een tijdshorizon voor een programma dat langer is dan één regeerperiode. Te lang hebben we gezwabberd met ons rijks- en daarmee subsidiebeleid. Dit programma biedt een uitstekend startpunt, alleen laten we wel leren van de ervaringen van de afgelopen jaren. De aardgasvrije wijkaanpakken en transitievisie warmtetrajecten hebben laten zien dat al snel veel geld uitgegeven wordt voor visies, plannen en onderzoek. Er komt te weinig terecht bij de uitvoering. Tot 8.000 euro proceskosten pér woning die van het aardgas afgehaald werd, zo bleek uit onderzoek van EIB, dat is simpelweg niet schaalbaar en acceptabel.
Dit heeft te maken met de regierol die gemeenten in hun schoot geworpen hebben gekregen, zonder duidelijke kaders. Het is aan de rijksoverheid nu met het geld voor isolatie duidelijke spelregels meegeeft en gewenste wijzigingen ook ophaalt bij de gemeenten. De gemeenten moeten, net als isolatieprogramma van de jaren 70, vooral zich bemoeien met uitvoeren. Er is gemiddeld genoeg ervaring opgebouwd met regionale isolatieloketten, collectieve inkoop en uitvoering. Gemeenten, benut deze marktexpertise en maak samen met de markt je isolatieplannen.
Niet lullen maar spouwmuur vullen, dat zou het slogan moeten zijn van het Nationale Isolatieprogramma. Gestandaardiseerde wijkaanpakken, voorspelbare subsidies en duidelijke regels vanuit de rijksoverheid, dat maakt deze doelen beter haalbaar. Zet daarbij meer in op het aanbod, opleiding en training van voldoende vaklui, zelfs ten kostte van extra subsidies, en je hebt een realistische aanpak die overblijft.