Hoe innovatie op de zwakste schakels nodig is om de energietransitie voor elkaar te boksen
Waar uit eerdere peilingen nog naar voren kwam dat 73% van de Nederlanders het tegengaan van klimaatverandering (zeer) belangrijk vindt is het draagvlak voor de energietransitie langzaam uitgehold. Na de verkiezingen in maart is dit draagvlak onder de 50% terecht gekomen. Dit heeft alles te maken met de onduidelijkheid en gebrek aan leiderschap in deze opgave. Onduidelijkheid is de vijand van actie en draagvlak. Laten we hier nu net in uitblinken. Mooi voorbeeld is de stijgende energierekening één week voor de verkiezingen, het is bijna kunst.
De gesprekken over de energietransitie worden nu gedomineerd door een focus op kosten en techniek. Deze meer technocratische aanpak negeert alleen één essentiële les waar ondernemers s ’ochtends mee opstaan en mooi wordt samengevat in deze quote van Henry Ford:
‘’Als ik mensen had gevraagd wat ze willen, dan zouden ze een sneller paard hebben geroepen’’
De les? Soms gaat het om een nieuwe vraag creëren, een behoefte aanwakkeren die er eerder nog niet was. Hetzelfde zag je bij interviews over de mobiele telefoon nog geen 15-20 jaar geleden vonden veel mensen het onzin, dezelfde mensen lezen dit artikel nu op hun telefoon. In de rest van dit artikel neem ik aardgasvrij als thema om te illustreren dat innovatie op de ‘zwakke’ elementen in de energietransitie zoals die participatie en ongemak weleens de redding van deze transitie kan zijn.
De aardgas transitie
Tijdens de aardgas energietransitie lag de focus net als nu op de kosten. Ook toen mocht het niet meer kosten en moest de consument er eigenlijk op vooruit gaan. Deze constante focus op geld door experts maakt juist dat dit de discussie domineert. Wat bleek uit de ervaringen van de jaren 60? Status en comfort waren belangrijker. Uit enquêtes in Leeuwarden (1965) bleek dat 65% van de huishoudens die waren aangesloten op het aardgas geen idee hadden wat de energietarieven waren. Waar ging de discussie dan wel over? Wat maakte dat mensen die ‘gezellige’ kolenkachel in grote aantallen verlieten? Het was de centrale verwarming, gratis sudderplaatjes (gadgets) en minder gedoe (geen schoorsteen en kolenhok meer!) dat mensen bewoog.
Innoveren op de zwakste schakel
Een modern voorbeeld is het succes van zonnepanelen. Toen ik begon met werken (6-7 jaar geleden) was leasen eigenlijk nog de goedkoopste optie. In recordtijd zijn zonnepanelen een prima investering geworden en regelmatig het onderwerp van discussie op verjaardagen. Los van de Energiewende en stimulering vanuit de Nederlandse overheid was hier sprake van innovatie op de zwakste schakel. Namelijk, de energietransitie is voor een groot deel te abstract en onzichtbaar. Nu liggen er zonnepanelen op je dak waarmee je kan showen naar de buren en op verjaardagen kan je met je mobiel laten zien hoeveel jouw zonnepanelen opwekken. Dit stuk status en nieuwe gadgets was een succes in de jaren 60, nu opnieuw.
Aardgasvrij innoveren, hoe dan?
Opnieuw maken we ons collectief schuldig aan een focus op kosten en techniek. Het klimaatakkoord spreekt over woonlastenneutraal en over kostenreducties als we het maar op een grote schaal aanpakken, maar prikkelt dit echt de gemiddelde Nederlander? Ik geloof in het aanwakkeren van een andere behoefte, innovatie op de zwakke schakels in de aardgasvrije aanpakken. Noodzakelijk is dat deze innovatie ZICHTBAAR is. Warmtenetten liggen onder de grond, die zie je niet. De energierekening kijkt toch niemand in detail naar.
Een van de kansen ligt dan in het koken op inductie, een van de gevreesde thema’s op bewonersavonden. In plaats van elektrisch koken als uitdaging te zien moeten we het beschouwen als een prachtige kans: nieuwe gadgets in de keuken, slimmer en gemakkelijker koken. Misschien is een pratend inductiesysteem wel wat voor al die mannen die niet kunnen koken (ik zou het kopen). Los hiervan is elektrisch koken een stuk veiliger, iets wat steeds meer gaat spelen bij ouderenzorg en al die mensen die als mantelzorger werken. Mensen zijn geïnteresseerd in comfort, veiligheid en gadgets, niet in abstracte kostendiscussies.
Ik zie het wel voor me: Stadsverwarming hernoemen naar bijvoorbeeld 010-Power, ledverlichting in de straten plaatsen waar deze buizen met energie doorheen lopen en Gordon Ramsay op een rondrijdend inductiesysteem door de stad laten rijden met de nieuwste snufjes. Wat zie jij als de Gordon Ramsay van de energietransitie?
