''He, he, hey
Kom van dat gas af!
‘K waarschuw je niet meer
Neeneeneeneeneenee, van dat gas af
Kom van dat gas af!
Dat was de laatste keer''
Verplichten versus verleiden, wat is de route naar slim aardgasvrij?
Of de zelfisolatie heeft iets gedaan met mijn (ontbrekende?) gevoel voor humor, maar ik krijg het deuntje van Peter Koelewijn maar niet uit mijn hoofd. Een belangrijk verschil: het woordje dak is vervangen door gas. Want ondanks dat de wereld stilligt gaat de discussie over aardgas uitfaseren gewoon door. De politiek in Den Haag heeft het er maar druk mee. In februari kwam Daniel Koerhuis van de VVD nog met een duidelijk statement ‘’Uiteindelijk willen we van het gas af, maar dat moeten we stap voor stap doen – we moeten huiseigenaren niet voor het blok zetten’’. Waar komt dit statement vandaan?
Proeftuinen aardgasvrije wijken
Het heeft te maken met de proeftuinen aardgasvrije wijken. Een programma opgezet door BZK om gemeenten (financieel) te ondersteunen bestaande woningen van het aardgas af te krijgen. In 2018 is gestart met de eerste groep van 27 gemeenten en haar proeftuinen. De gemeenten zijn in haar aanpakken een hoop punten tegengekomen die het versneld aardgasvrij maken van bestaande woningen lastig maakt. Denk hierbij aan de kosten, technische onzekerheid, maar ook zeker participatie en overtuiging. Want hoe erg je je best ook doet als gemeente, je kan niemand verplichten van het aardgas af te gaan. Dit zien we ook in Purmerend waar de briljante term
‘’gasklever’’ is geboren. In de wijk Overwhere zijn er 95 eigenaren die benaderd zijn om van het aardgas af te stappen. 89 bewoners zijn inmiddels akkoord, de gemeente zorgt hier ook voor alles: kosten, begeleiding, bedenk het maar. Toch weigeren 6 bewoners over te stappen naar het warmtenet. Dit heeft tot gevolg dat Liander wel een kleiner gasnet moet aanhouden. Dit heeft 150.000 euro gekost. ‘’Dat vinden wij maatschappelijk ongewenst", aldus Sarike van Wette van Liander.
Verplicht van het aardgas af
Gemeenten zijn niet blij met de bovenstaande ontwikkelingen en netbeheerders evenmin. Dit gaat veel gemeenschapsgeld kosten, inefficiënte energiesystemen en de noodzaak de grond nog vaker open te halen. Vandaar werd er steeds vaker gekeken naar mogelijkheden mensen te ‘dwingen’ van het aardgas af te gaan. De gemeente Utrecht was van plan dit als eerste gemeente te proberen. In de wijk Overvecht-Noord moeten de gasleidingen vervangen worden voor 2030, wordt door de woningcorporaties flink gerenoveerd en hebben 4.400 woningen alleen nog gas voor het koken. Voor deze laatste groep heeft de gemeente Utrecht een verleidingscampagne bedacht. Financieel moet de bewoner er niet op achteruit gaan bij de introductie van elektrisch koken. Om de situatie in Purmerend te voorkomen, gaf de gemeente Utrecht aan de Crisis- en Herstelwet (CEH) in te willen zetten.
De regering heeft eerder aangegeven de CEH in te willen zetten voor dit soort gevallen. Proeftuinen aardgasvrij met een gasnet vervanging op termijn moeten in staat gesteld worden gasklevers eventueel te dwingen van het gas af te stappen. De Tweede Kamer legde zich hier niet bij neer en 11 maart kwam Daniel Koerhuis met een motie om de regering op te roepen deze bepalingen niet op te nemen in de CEH. Deze motie is met één stem meerderheid aangenomen. Dit is natuurlijk maar een voorbeeld, maar wel illustratief voor de lopende discussie: In hoeverre moet de overheid ons verplichten van het aardgas af te stappen?
Verplichten versus verleiden, participatie als oplossing voor alles?
Waar staan we nu? Het lijkt me duidelijk dat er niemand voor puur verplichten is. Ook in de voorbeelden van Utrecht en Purmerend zou het flauw zijn om te roepen dat de gemeenten dan maar nog meer hun best moeten doen bewoners te overtuigen. In deze voorbeelden, evenals de meeste proeftuinen aardgasvrij, wordt veel aandacht, tijd en geld gestoken in bewonersvoorlichting. Feit is dat je altijd tegenstanders zal houden.
Ik heb nog nooit een onderwerp gevonden waar Nederlanders het allemaal over eens zijn, laat staan aanpassingen in hun woning. Bovendien wens ik iedereen succes als we met deze intense participatie de gehele energietransitie moeten volbrengen. Dat is financieel en praktisch compleet onhaalbaar. Opschaling en kostenreductie (het staat tenslotte in het Klimaatakkoord), zijn noodzakelijk. Bovendien: ‘lijden’ de mensen die het wel best vinden met al die participatietrajecten niet onder de ‘kwaden’ die overal bij betrokken willen worden en dit soort trajecten duurder en langer doen lopen? Even helemaal omgedacht, de meeste mensen zien energie als een nutsvoorziening, waar geen avonden over gepraat hoeft te worden met lauwe koffie.
‘K waarschuw je niet meer
Maar goed, moeten we dan net als in het liedje ‘’Kom van dat gas af! ‘K waarschuw je niet meer’’ een aantal keer waarschuwen, voordat we overgaan tot actie? Het lijkt wel de consensus als ik een aantal gemeenten en netbeheerders spreek. Uiteindelijk moet je een einddatum voor het aardgas noemen, want anders worden investeringen niet gedaan en komt de transitie tot stilstand. Maar is dit zo? Wat denken jullie, is het: ‘’Kom van dat gas af! Dat was de laatste keer’’ of geeft participatie ons voldoende mogelijkheden?
Volg mijn pagina op LinkedIn voor meer nieuws: https://www.linkedin.com/company/transitiepaden/